Aktualności
Dla lekarzy, którzy chcą budować nową, lepszą przyszłość 🚀
29 maja powstała Kolacja Cyberbezpieczeństwa w ochronie zdrowia!
Celem utworzenia koalicji jest:
– edukacja personelu medycznego w zakresie cyberbezpieczeństwa,
– ustanowienie standardów cyberbezpieczeństwa dla szpitali,
– prowadzenie audytów cyberbezpieczeństwa dla szpitali,
– rozszerzenie tematu cyberbezpieczeństwa o zagadnienia infrastrukturalne oraz telemedyczne.
Koalicja została zawarta pomiędzy:
– Centralnym Ośrodkiem Badań, Innowacji i Kształcenia, NIL IN
– Healthcare Poland Foundation (HCPL) – Członkiem Założycielem oraz Koordynatorem Koalicji,
a Członkami Założycielami:
– Polską Federacją Szpitali
– Krajową Izbą Domów Opieki (KiDO)
oraz Partnerami Merytorycznymi, Założycielami:
– Amazon Web Services (AWS)
– Hewlett Packard Enterprise
– Rymarz Zdort Maruta
Koalicja na rzecz cyberbezpieczeństwa w ochronie zdrowia skupi się na kilku kluczowych obszarach:
– edukacji i szkoleniach,
– ustanowieniu standardów,
– audytach i monitorowaniu,
– zagadnienieniach infrastrukturalnnych i telemedycznych,
– szeroko rozumianej współpracy i wymianie doświadczeń.
W wydarzeniu wzięli udział m.in.:
dr n. med. Artur Drobniak PhD MD – prezes Okręgowej Rady Lekarskiej w Warszawie oraz dyrektor COBIK Naczelna Izba Lekarska, współzałożyciel NIL IN,
Łukasz Sosnowski – partner operacyjny NIL IN
prof. dr hab. n. med. Jaroslaw J. Fedorowski – prezes Polskiej Federacji Szpitali,
Roman Łożyński – dyrektor Centrum Informatyki Resortu Finansów,
Michal Dybowski – prezes Healthcare Poland Foundation,
dr Tomasz Majszyk – Ekspert Krajowej Izby Domów Opieki Polish Chamber of Long Term Care Facilities
Małgorzata Wywrot – project managerka NIL IN
Szpitale oraz partnerów zainteresowanych współpracą w ramach koalicji zapraszamy serdecznie do kontaktu z koordynatorem Healthcare Poland Foundation
14 maja odbyła się 18. edycja konferencji Jakość w ochronie zdrowia #EIBMedMeets24
Łukasz Sosnowski, Partner Operacyjny NIL IN miał przyjemność wziąć aktywny udział w panelu Innowacje i sztuczna inteligencja w medycynie, podczas którego wypowiadał się na temat AI jako fenomen społeczny – perspektywa środowiska medycznego. W trakcie swojego wystąpienia mówił o koncepcji NIL IN czyli realizacji samorządu przyszłości oraz o dylematach stojących przed środowiskiem medycznym w kontekście używania rozwiązań AI.
W gronie panelistów znaleźli się również: Dariusz Kostrzewa, Justyna Esthera Król Całkowska, Aleksandra Przegalinska, Paweł Skowronek, Dariusz Szplit, Tomasz Młynarski oraz Waldemar Szymański.
Organizatorem wydarzenia był EIB SA Broker Ubezpieczeniowy
W ubiegłym tygodniu, 24 kwietnia, Parlament Europejski opowiedział się za przyjęciem rozporządzenia w sprawie europejskiej przestrzeni danych dotyczących zdrowia (European Health Data Space).
To kolejna po niedawno przegłosowanym AI Act duża reforma, która kształtować będzie ramy systemu e-zdrowia w całej Europie. Dr Paweł Kaźmierczyk, lider grupy roboczej ds. danych medycznych NIL IN, tłumaczy, co oznacza w praktyce dla lekarzy:
👉 większy dostęp do danych – EHDS tworzy ramy prawne dla transgranicznego dostępu personelu medycznego do danych pacjentów przetwarzanych w postaci elektronicznej. Dzięki temu lekarz powinien mieć możliwość uzyskania dokumentacji medycznej przetwarzanej w podmiotach leczniczych w innych państwach UE. Będzie to zatem ułatwienie przy leczeniu zarówno obcokrajowców, jak i Polaków, którzy leczyli się wcześniej zagranicą. Podstawowym dokumentem w tym zakresie będzie skrócona karta zdrowia pacjenta (Patient Summary), zawierające kluczowe informacje o stanie zdrowia pacjenta.
👉 większe możliwości naukowe i badawcze – EHDS ustanawia także nowe warunki umożliwiające wykorzystywanie danych dotyczących zdrowia do celów m.in. badań naukowych w dziedzinie zdrowia, innowacji, kształtowania polityki, celów regulacyjnych i celów medycyny personalizowanej. Lekarze prowadzący badania naukowe lub prowadzący innowacyjne projekty mają uzyskać łatwiejszą możliwość uzyskania danych zanonimizowanych lub w formacie spseudonimizowanym.
👉 dostosowanie się do zmian – zapewnienie transgranicznego przepływu danych wymagać będzie wspólnego standardu interoperacyjności, co przewidziano w EHDS. Oznacza to, że w praktyce zmianie może ulec struktura niektórych dokumentów i zakres wprowadzanych do nich danych, pojawią się nowe dokumenty jak wspomniane Patient Summary. Systemy IT będą musiały obsługiwać nowe procesy.
🕘 EHDS powinno jeszcze zostać formalnie przyjęte przez Radę, jesienią ma zostać opublikowane w Dzienniku Urzędowym EU. Potem będziemy mieli od 2 do 6 lat na przygotowanie się do poszczególnych zakresów nowych obowiązków.
Warto szybko zacząć podejmować działania pod kątem przygotowania się do EHDS i innych nowych regulacji. Nie musimy wcale czekać jeszcze kilku lat – już dziś można tworzyć narzędzia zwiększające jakość i dostępność danych. Kluczowe jest przy tym uwzględnienie docelowy standardów. Przykładowo, przywołany AI Act dla systemów wysokiego ryzyka (a jako takie kwalifikować będę się rozwiązania AI o klinicznym przeznaczeniu) przewiduje szczególne wymogi co do jakości danych wykorzystywanych do ich tworzenia, co może okazać się w praktyce dużym wyzwaniem, jeżeli już dziś nie będziemy projektować systemu pod tym kątem.
W tym zakresie ważne jest też przyjęcie krajowej ustawy o zarządzaniu danymi, na którą czekamy już ponad pół roku, a bez której rozwiązania związane z dostępem do danych wynikające z Data Governance Act pozostają w naszym kraju w dużej mierze nieegzekwowalne.
źródło grafiki: data.europa.eu
13 kwietnia odbył się XLVI Okręgowy Sprawozdawczo-Wyborczy Zjazd Lekarzy OIL w Warszawie. Podczas Zjazdu delegaci wybrali na prezesa Okręgowej Rady Lekarskiej w Warszawie dr. Artura Drobniaka, dyrektora Centralnego Ośrodka Badań Innowacji i Kształcenia Naczelnej Izby Lekarskiej, współzałożyciela NIL IN – Sieci lekarzy Innowatorów.
Mam poczucie misji i zależy mi na dbaniu o godne oraz bezpieczne wykonywanie zawodu lekarza, a także współtworzenie prawa stanowiącego ramy dla wykonywania naszej profesji – mówi dr n. o zdr. Artur Drobniak.
Serdecznie gratulujemy!
Zdjęcie: OIL Warszawa
13 marca w Warszawie odbył się Warszawski Szczyt Ochrony Zdrowia. Spotkanie służyło propagowaniu wiedzy z zakresu ochrony środowiska, ekologii, bezpiecznej farmacji, zielonych zamówień i dostaw dla sektora zdrowotnego, prawa medycznego, zrównoważonego rozwoju kadry medycznej, nowych technologii oraz wykorzystania sztucznej inteligencji w zarządzaniu placówkami ochrony zdrowia.
Na zakończenie wydarzenia miał miejsce panel – Okrągły stół ochrony zdrowia, którego celem było podsumowanie całego wydarzenia. Łukasz Sosnowski, Partner Operacyjny NIL IN reprezentował nas tam i podkreślił, że NIL IN realizuje wizję samorządu przyszłości, dlatego mocno angażuje się w kształtowanie innowacji medycznych i zmieniających ochronę zdrowia, w których kluczową rolę pełnią lekarki i lekarze.
Wiedza
Dla lekarzy, którzy chcą budować nową, lepszą przyszłość 🚀
Wychodząc naprzeciw potrzebom, w Centralnym Ośrodku Badań, Innowacji i Kształcenia Naczelnej Izby Lekarskiej (COBIK NIL) stworzyliśmy Centrum Innowacji i Telemedycyny. Kluczowym projektem tej jednostki jest stworzenie miejsca, gdzie lekarze innowatorzy – zarówno już obecnie tworzący nowoczesne rozwiązania, jak i ci, którzy dopiero chcą realizować swoje pomysły – będą mogli uzyskać niezbędne wsparcie na starcie, zbudować sieć niezbędnych kontaktów do realizacji swoich start-upów. Jednocześnie będziemy czuwać, by nie wypaczano naszego zawodu, nie prowadzono nas w ślepą uliczkę rozwoju technologicznego.
„NIL IN – Społeczność Lekarzy Innowatorów” – relacja rzecznik prasowej Naczelnej Izby Lekarskiej Renaty Jeziółkowskiej z konferencji inaugurującej nowy projekt NIL.
Foto: Alicja Szczypczyk/NIL
Podczas konferencji, która odbyła się 19 października, przedstawione zostały założenia „NIL IN”.
– To ma być sieć łącząca tych wszystkich lekarzy: pasjonatów, innowatorów, lekarzy zainteresowanych, i siłę samorządu, która ma pomagać, żeby bariery wdrożeniowe i legislacyjne przewalczać – powiedział na otwarciu wydarzenia prezes Naczelnej Rady Lekarskiej Łukasz Jankowski. Samorząd lekarski podkreśla, że izba ma być swego rodzaju hubem dla innowacji medycznych.
– Lekarze stają przed dużym wyzwaniem, nie mówię tu o całym systemie, ale tym centralnym punkcie, jakim jest lekarz. Nie wszyscy będą innowatorami, bo też nie o to nam chodzi. Chodzi o to, że wyselekcjonujemy grupę pionierów, których faktycznie pochłania wiedza, zaangażowanie w tworzenie nowych projektów, nowych start-upów, innowacji, które usprawnią naszą pracę lekarską albo usprawnią opiekę nad pacjentem – mówił Artur Drobniak, dyrektor Centralnego Ośrodka Badań, Innowacji i Kształcenia Naczelnej Izby Lekarskiej (COBIK NIL).
Lekarz przyszłości
Na konferencji zaprezentowane zostały wyniki badania „Lekarz przyszłości” przeprowadzonego we współpracy Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego z Naczelną Izbą Lekarską. Jak wyobrażasz sobie lekarza przyszłości? – to jedno z pytań, które pojawiło się w badaniu ankietowym. Badanie zestawia teraźniejszość, czyli obecne warunki pracy, z przyszłością, rozwiązaniami na przyszłość i oczekiwaniami medyków. Prawie 60 proc. lekarzy, którzy wzięli udział w ankiecie, odpowiedziało, że pracuje dla więcej niż jednego pracodawcy, co świadczy o powszechności w zawodzie lekarza tzw. wielozatrudnienia. Lekarzy pracujących w takim właśnie trybie najczęściej dotyczy praca z pacjentem w szpitalu, przychodni, własnym gabinecie, prywatnym centrum. 70 proc. lekarzy pracuje więcej niż 40 godzin tygodniowo, ponad 20 proc. – powyżej 60 godzin tygodniowo. Stres i biurokracja wskazywane były przez respondentów jako główne czynniki obniżające satysfakcję. 80 proc. lekarzy nie ma możliwości stałego monitorowania zdrowia pacjentów. Coraz więcej pacjentów wybiera kontakt zdalny z lekarzem, prawie 60 proc. lekarzy korzysta z telemedycyny, która z reguły stanowi dodatek, a nie główne narzędzie. 70 proc. lekarzy uważa, że technologie poprawią jakość opieki. Eksperci w dyskusji panelowej zwracali uwagę na poszczególne aspekty dotyczące lekarza przyszłości, w tym perspektywę pacjenta. Przedstawiane były m.in. wymarzone wyobrażenia o zawodzie, ze szczególnym uwzględnieniem uwarunkowań systemowych. Podkreślano rolę przydatnych i nowoczesnych rozwiązań na różnych etapach ścieżki lekarskiej.Innowatorzy medyczni
Drugi panel dyskusyjny pierwszej części konferencji (dla przedstawicieli administracji, nauki i towarzystw medycznych) dotyczył lekarzy innowatorów – doświadczeń praktyków. Rozmawiano o tym, kim są lekarze innowatorzy, czy rozwijająca się technologia będzie ułatwieniem czy wyzwaniem w ich pracy zespołowej i indywidualnej, jakie powinni mieć kompetencje do budowania i wdrażania rozwiązań w systemie ochrony zdrowia i jakiego potrzebują wsparcia. Druga część konferencji „Polska jako hub innowacji medycznych” (dla przedstawicieli biznesu, start-upów medycznych i inwestorów) również składała się z dwóch bloków dyskusyjnych. W panelu „Od pomysłu do pacjenta – „ścieżka zdrowia” wdrażania innowacji medycznych” szukano odpowiedzi na pytanie, czy polska ochrona zdrowia jest otwarta na innowacje. Rozważano, kto powinien być odpowiedzialny za ich wdrażanie, jak korzystać z innowacyjnych rozwiązań, gdzie szukać przykładów i inspiracji. Twórcy innowacyjnych rozwiązań przybliżali, co sprawdza się na rynku i radzili, od czego zacząć wdrażanie innowacji. W panelu „Polska jako hub innowacji medycznych – jak wykorzystać szansę” pojawiały się wątki, jak zbudowany jest hub innowacji w Polsce oraz jaką rolę chce odgrywać w naszym regionie, jak wykorzystać synergię pomiędzy różnymi interesariuszami, jak wprowadzać innowacje w publicznej opiece, jak pozyskiwać na nie fundusze. Renata Jeziółkowska Część I. „Lekarz przyszłości”: Część II. „Polska jako hub innowacji medycznych”:
Wydarzenie jest skierowane do lekarzy, których interesuje proces tworzenia aplikacji z którymi współpracują w praktyce klinicznej oraz chcieliby dowiedzieć się jakie zmiany będzie niosła przyszłość. Zainteresowani będą mogli poznać ten temat zarówno z perspektywy Centrum e-Zdrowia kiedy mowa o aplikacjach jak e-recepta I e-zwolnienie, oraz z perspektywy firm tworzących systemy EHR (electronic health records) w szpitalach I przychodniach. W trakcie panelu dyskusyjnego będziemy poruszać temat włączania lekarzy w proces projektowania I walidacji rozwiązań oraz tego jak nowe technologię będą włączane w te systemy.
Wydarzenie będzie skierowane do lekarzy, których interesuje wykorzystanie danych medycznych do tworzenia rozwiązań opartych o sztuczną inteligencję oraz same narzędzia wykorzystujące AI, z którymi współpracują w praktyce klinicznej oraz chcieliby dowiedzieć się jakie zmiany będzie niosła przyszłość. Zainteresowani będą mogli poznać ten temat zarówno z perspektywy Komisji Europejskiej oraz Ministerstwa Zdrowia, lekarzy praktyków, ale także osób tworzących takowe rozwiązania. W trakcie panelu dyskusyjnego będziemy poruszać temat bezpieczeństwa danych medycznych oraz samych algorytmów AI oraz ich skuteczności.
Pewnie nie raz każdy z nas słyszał już, że informacje w dzisiejszych czasach są warte więcej niż złoto lub ropa. W szczególności w kontekście danych wrażliwych, takich jak nasze dane medyczne, może brzmieć to intrygująco, ale zarazem przerażająco – pisze Jakub Chwiećko, lider innowacji EIT Health InnoStars, szef grupy roboczej ds. start-upów NIL IN.
Foto: shuterstock.com
Jakie zmiany w kwestii danych medycznych szykuje nam w najbliższych latach Unia Europejska? Jakie korzyści się z tym wiążą oraz jakie wyzwania stoją przed nami we wprowadzaniu nowych regulacji?
Niniejszy artykuł jest analizą oficjalnych dokumentów europejskich oraz raportów EIT Health, które od początku wdrażania EHDS (European Health Data Space) aktywnie uczestniczy w procesie tworzenia oraz regulacji w/w przestrzeni.
Oprócz RODO inne istotne akty prawne regulujące tę przestrzeń to m.in. ustawa o zarządzaniu danymi, rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa cybernetycznego, rozporządzenie w sprawie sztucznej inteligencji, rozporządzenie w sprawie urządzeń medycznych oraz unijne ramy bezpieczeństwa cybernetycznego.
Projekt rozporządzenia EHDS opiera się na trzech filarach:
Obecne ramy zarządzania w Europie, mające zastosowanie do wykorzystywania danych dotyczących zdrowia, są w dużej mierze określone przez RODO. Wpływ na to ma jednak również szeroki zakres przepisów krajowych obejmujących ogólne kwestie ochrony danych, jak również kwestie specyficzne dla sektora opieki zdrowotnej.
W niektórych krajach zasady te istnieją zarówno na szczeblu krajowym, jak i regionalnym lub stanowym (inne wybrane zagadnienia związane z wyzwaniami, które przed nami stoją, można znaleźć w tabeli 2).
EHDS W PRAKTYCE
European Health Data Space to pierwsza przestrzeń danych, którą planuje stworzyć Komisja Europejska. Głównym celem regulacji ma być wspieranie kultury opartej na danych w Europie, szerszy i bardziej ustrukturyzowany dostęp do danych oraz ich wykorzystanie. Stworzenie europejskiej przestrzeni danych dotyczących zdrowia to jeden z priorytetów Komisji Europejskiej na lata 2019-2025. Pandemia COVID-19, a także przykład unijnego certyfikatu, który powstał od podstaw w ciągu kilku miesięcy i pozwolił na szybszą rekonwalescencję po pierwszej fazie pandemii, umożliwiając niezakłócone podróżowanie, udział w zgromadzeniach publicznych itp., pokazały, jak ważna jest wymiana danych oraz europejska kolaboracja. Zgodnie z RODO dane dotyczące zdrowia należą do pacjentów – powinni mieć do nich swobodny dostęp. Niestety obecnie nie jest to takie proste. Rozporządzenie EHDS usunie te przeszkody.
Oprócz RODO inne istotne akty prawne regulujące tę przestrzeń to m.in. ustawa o zarządzaniu danymi, rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa cybernetycznego, rozporządzenie w sprawie sztucznej inteligencji, rozporządzenie w sprawie urządzeń medycznych oraz unijne ramy bezpieczeństwa cybernetycznego.
Projekt rozporządzenia EHDS opiera się na trzech filarach:
- pierwotne wykorzystanie danych (do świadczenia opieki zdrowotnej),
- wtórne wykorzystanie danych (do celów takich jak wspieranie zdrowia publicznego, badań naukowych, innowacji, kształtowania polityki, statystyki publicznej, bezpieczeństwa pacjentów lub działań regulacyjnych),
- certyfikacji cyfrowych urządzeń medycznych (DMD), aby stały się produktami refundowanymi w systemach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (inne zastosowania i korzyści dot. EHDS można znaleźć w tabeli 1).
BEZPIECZEŃSTWO INFORMACJI
EHDS powinien zapewniać zaufany mechanizm dostępu do danych dla świadczeniodawców, naukowców i decydentów politycznych, a także kanał, w którym pacjenci mogą udzielać dostępu do swoich danych zdrowotnych poprzez altruizm danych. Jednym z głównych wyzwań dla skutecznego zarządzania w zakresie wykorzystywania danych jest dostosowanie zmieniających się i niejednoznacznych ról.
Obecne ramy zarządzania w Europie, mające zastosowanie do wykorzystywania danych dotyczących zdrowia, są w dużej mierze określone przez RODO. Wpływ na to ma jednak również szeroki zakres przepisów krajowych obejmujących ogólne kwestie ochrony danych, jak również kwestie specyficzne dla sektora opieki zdrowotnej.
W niektórych krajach zasady te istnieją zarówno na szczeblu krajowym, jak i regionalnym lub stanowym (inne wybrane zagadnienia związane z wyzwaniami, które przed nami stoją, można znaleźć w tabeli 2).
KLUCZEM JEST INTEGRACJA
Aby świadczeniodawca mógł korzystać z rozwiązania cyfrowego, potrzebuje pewności co do jakości danych pochodzących od innych partnerów, które zostaną zintegrowane z systemem, oraz sprawdzenia progów jakości dla każdego elementu danych. Obecnie sytuacja wygląda jak na otwierającym obrazku – zamiast jednego spójnego systemu, który działa na naszą korzyść, mamy setki rozczłonkowanych zbiorów, które nie są ze sobą w żadnej sposób zintegrowane. Health Data Space wraz z prawami RODO zapewnią nam większą kontrolę nad danymi zdrowotnymi. Będziemy mieć natychmiastowy i bezpłatny dostęp do takich danych jak karty pacjentów, e-recepty, obrazy i raporty obrazowe, wyniki badań laboratoryjnych i raporty wypisowe w wystandaryzowanym europejskim formacie wymiany elektronicznej dokumentacji medycznej. Jak widać, EHDS to szereg możliwości, ale też wyzwań. Regulacja kształtuje się na naszych oczach, a zdanie wszystkich uczestników wymiany danych jest równie ważne. Dlatego zapraszamy do Naczelnej Izby Lekarskiej 13 grudnia o godz. 16.00 na spotkanie Innovation Network, gdzie będziemy dyskutować nad wyzwaniami, które stoją przed naszym środowiskiem w najbliższym czasie. Jakub Chwiećko, lider innowacji EIT Health InnoStars, szef grupy roboczej ds. start-upów NIL IN Referencje:- Polish EIT Health InnoStars Partners’ roundtable on the European Health Data Space (22 września 2022, Warszawa)
- EIT Health Think Tank Learning from health data use cases Real-world challenges and enablers to the creation of the European Health Data Space EHDS European Health Data Space (europa.eu)
- Dokument „Europejska przestrzeń danych dotyczących zdrowia 2021. Status adaptacji rozwiązań wspierających zbieranie, przetwarzanie i analizę danych medycznych w Polsce w kontekście strategicznych polityk krajowych i europejskich”
Instytut Matki i Dziecka (IMiD) na początku ubiegłego roku powołał w ramach struktury szpitala komórkę zaangażowaną w rozwój technologii medycznych i innowacji, której głównym zadaniem jest wsparcie lekarzy w poszukiwaniu i rozwoju nowoczesnych rozwiązań z zakresu procedur klinicznych przeprowadzanych w szpitalu.
Dział ds. Sztucznej Inteligencji i Innowacji Technologii Medycznych IMiD to w skali kraju duża nowość i zmiana w dotychczasowym postrzeganiu placówki medycznej – nie tylko jako miejsca terapii pacjentów, ale również wizji inkubatora pomysłów.
Duże podmioty medyczne to także zagłębia naukowców, którzy – przy wykorzystaniu technologii, takich jak sztuczna inteligencja, robotyka czy wirtualna rzeczywistość – mogą stworzyć wiele usprawnień zmieniających dotychczasową terapię pacjenta. Pierwowzorem powyższego działu i pionierami zmiany były szpitale w Stanach Zjednoczonych, Szwecji i Izraelu.
I EDYCJA MOTHER AND CHILD STARTUP CHALLENGE
Instytut Matki i Dziecka, zainspirowany trendami idącymi z zachodniej części globu, przyjrzał się funkcjonowaniu The Boston Children’s Hospital i The Children’s National Hospital. Szpitale te otworzyły się na startupy (młode i zwinne przedsiębiorstwa o dużej innowacyjności) poprzez zorganizowanie wydarzeń, szkoleń i spotkań, a także programów akceleracyjnych dla zewnętrznych firm. Podążając za tymi trendami, IMiD zorganizował Mother and Child Startup Challenge (MCSC) – pierwszy w Polsce konkurs (i jeden z nielicznych w Europie) realizowany przez publiczne szpitale państwowe, otwarte na wdrażanie innowacji. W tym roku do konkursu MCSC Instytut zaprosił dodatkowo cztery szpitale: Centrum Medyczne „Żelazna” w Warszawie, Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi, Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy w Olsztynie oraz Uniwersytecki Dziecięcy Szpital Kliniczny w Białymstoku. Efektem inicjatywy jest zaplanowane pilotażowe wdrożenie w 2023 r. w podmiotach medycznych dwóch najlepszych rozwiązań:- Carna Life Holo (MedApp), czyli okulary rozszerzonej rzeczywistości, dzięki którym lekarz widzi w przestrzeni rzeczywistej trójwymiarowy hologram odzwierciedlający strukturę anatomiczną pacjenta. Użytkownik może wchodzić w interakcję z wyświetlanym hologramem, m.in. obracając go, przybliżając, oddalając, przemieszczając, czy też wchodząc we wnętrze struktur anatomicznych – przy pomocy gestów i komend głosowych. Narzędzie dedykowane jest chirurgom w celu podniesienia precyzji wykonywanych operacji.
- Infermedica – platforma internetowa, wykorzystująca sztuczną inteligencję do analizy stanu zdrowia pacjenta i wsparcia placówek ochrony zdrowia w pokierowaniu pacjenta do odpowiedniego specjalisty. System za pośrednictwem platformy online zbiera wstępny wywiad z pacjentem, umożliwiając efektywniejsze świadczenie usług zdrowotnych przez placówki. Rozwiązanie wspierać będzie jednocześnie szpitale oraz pacjentów, umożliwiając personalizowane podejście i szybką reakcję na objawy choroby.
EFEKTY KONKURSU
W I edycji do konkursu MCSC zgłosiło się aż 69 firm z pięciu krajów, w tym z Izraela, Niemiec i USA. Patronat nad inicjatywą objęli m.in. Minister Zdrowia, Agencja Badań Medycznych, Polski Fundusz Rozwoju oraz Rzecznik Praw Pacjenta. Całe wydarzenie zostało podsumowane raportem Mother and Child Startup Challenge „Innowacje w procesie opieki nad pacjentką w ciąży”. W grupie ekspertów zostały poruszone zagadnienia dostępności i implementacji innowacji medycznych oraz jakości i perspektyw rozwoju technologii w tym obszarze. Instytut Matki i Dziecka, przewidując rozwój konkursu MCSC i start kolejnej edycji poszerzony o inne obszary terapeutyczne, już teraz dyskutuje nad włączeniem kolejnych szpitali do grona współtwórców inicjatywy.
Rozwój elektronicznej dokumentacji medycznej pozwoli lekarzowi przeznaczyć więcej czasu na pacjenta, dostępne w aptekach testy diagnostyczne ułatwią diagnozowanie, a sztuczna inteligencja pomoże w diagnostyce obrazowej – pisze Małgorzata Kiljańska, liderka grupy roboczej NIL IN ds. innowacji w opiece ambulatoryjnej.
Jesteśmy świadkami rewolucyjnych zmian w opiece zdrowotnej, które zachodzą na wielu płaszczyznach. Trzy główne rodzaje innowacji mogą sprawić, że opieka zdrowotna będzie sprawniejsza, skuteczniej wesprze pracę lekarza, a także poprawi zdrowie i zwiększy zadowolenie pacjentów.
Priorytety na najbliższe lata
W kolejnym z serii artykułów Sieci Innowatorów Naczelnej Izby Lekarskiej pokażemy, jakie są kluczowe trendy zmian w opiece ambulatoryjnej w roku 2023 i jak możemy się podzielić przykładami wdrożonych innowacji. Co ważne, ogłaszamy konkurs na wdrożenie innowacji w opiece ambulatoryjnej. Nieodwołalną zmianę w sposobach świadczenia usług przynosi rewolucja w technologii, w tym np. rozwój systemów informatycznych i funkcjonalności elektronicznej dokumentacji medycznej (EDM) ze wsparciem angażujące pacjenta w samoopiekę. Zmienia się także sposób uczenia maszynowego i sztucznej inteligencji. Mamy urządzenia ubieralne ze stałym monitoringiem danych zdrowotnych, diagnostykę dostępną w domu pacjenta, a także aplikacje zdrowotne. Pacjenci korzystają z opieki publicznej, prywatnej, abonamentowej oraz tzw. konsumenckiej, czyli diagnostyki i terapii dostępnych na życzenie, zgodnie z przekonaniami pacjenta, czasem niestety stojącymi w sprzeczności z medycyną opartą na dowodach. Ewoluować będą też modele świadczenia usług, zmieniając ścieżki pacjentów, poprawiając koordynację opieki, dostępność i bezpieczeństwo pacjentów, a także przenosząc zadania na inny personel medyczny i administracyjny. Jakie obszary będą się zmieniać najszybciej? Spójrzmy na pięć kluczowych trendów innowacji na rok 2023 z perspektywy ich zastosowania w opiece ambulatoryjnej.Big Data – szansa na zarządzanie zdrowiem
Wykorzystanie Big Data, czyli olbrzymiej ilości danych o pacjentach, zrealizowanych usługach i o sposobie, w jaki korzystają z opieki medycznej, to szansa na zarządzanie zdrowiem populacji i wskazanie lepszych rozwiązań dla pacjentów, lekarzy i przychodni, w których pracują. Dla placówki ambulatoryjnej zarządzanie zdrowiem populacji oznacza przede wszystkim wiedzę o pacjentach, którzy korzystają z opieki: z jakimi problemami się najczęściej zgłaszają, na jakie choroby chorują, czy chorują sezonowo, z jakich usług korzystają, czy postępowanie wobec nich jest zgodne z wytycznymi. Dobre rozumienie najważniejszych potrzeb populacji pozwala na lepszą koordynację opieki, przygotowanie materiałów i narzędzi dla lekarzy, edukację i zaangażowanie pacjentów, a w rezultacie poprawę wyników klinicznych. W pracy lekarza odpowiednia analiza i wizualizacja danych może pomóc w identyfikacji osób wymagających interwencji, która pozwoli uniknąć pogorszenia stanu zdrowia lub śmierci. Dziś przed podjęciem decyzji o postępowaniu lekarz nie ma możliwości dokładnego przejrzenia często wieloletnich informacji o historii choroby, zgłaszanych objawach, leczeniu, trendach w wynikach badań laboratoryjnych i obrazowych. Wynika to przede wszystkim z ograniczenia czasu. W 2023 r. algorytmy uczenia maszynowego i sztuczna inteligencja będą coraz szerzej wykorzystywane do wsparcia lekarzy we wczesnym wykrywaniu zwiększonego ryzyka zdrowotnego i przedwczesnej śmierci, symptomów chorób nowotworowych, rozwoju chorób przewlekłych, zagrożeń zaostrzenia chorób, a także wyników patologicznych i alarmowych. Oprogramowania gabinetów lekarskich będą się rozwijać w taki sposób, by lekarz miał dostęp do narzędzi wspierających decyzje kliniczne podczas wizyty.Sztuczna inteligencja
Sztuczna inteligencja nie zastąpi lekarzy, ale poszerzy ich możliwości. Dlatego w medycynie za bardziej właściwe uważane jest używanie określenia „rozszerzona inteligencja” zamiast „sztuczna inteligencja” (ang. Augmented versus Artificial Intelligence). W 2023 r. przewiduje się dalszy dynamiczny rozwój medycznych algorytmów sztucznej inteligencji, już w tej chwili szeroko stosowanych w praktyce medycznej. Sztuczna inteligencja i uczenie maszynowe, technologie budzące w opiece zdrowotnej ogromne zainteresowanie, sprawią, że przewidywanie, diagnozowanie, monitorowanie i leczenie będzie łatwiejsze, szybsze i skuteczniejsze. Medyczna sztuczna inteligencja jest m.in. stosowana do analizy diagnostyki obrazowej, takiej jak zdjęcia rentgenowskie i rezonans magnetyczny, pomagając radiologom w interpretacji wyników. Poprzez analizę skanów MRI urządzenia medyczne wspierane sztuczną inteligencją pomagają wykrywać i leczyć zaburzenia neurologiczne, takie jak choroba Alzheimera i Parkinsona, analizować dynamikę choroby chorego na COVID-19 czy oceniać profilaktyczne zdjęcia mammograficzne. Medyczna sztuczna inteligencja może być również używana do analizowania danych zebranych z urządzeń ubieralnych, noszonych przez pacjentów.Monitorowanie pacjentów
Urządzenia ubieralne będą coraz częściej wykorzystywane do śledzenia własnego zdrowia i aktywności fizycznej, a także przez klinicystów do zdalnego monitorowania pacjentów. W ostatnich latach „internet rzeczy medycznych” rozwinął się gwałtownie – od prostych urządzeń mierzących tętno i saturację do zegarków zdolnych do odczytu EKG, ubrań, które mogą wykrywać ciśnienie krwi i przewidywać ryzyko zawału serca, i rękawiczek, które mogą zmniejszyć drżenie dłoni pacjentów z chorobą Parkinsona. Coraz większe zainteresowanie budzą urządzenia ubieralne wykorzystywane w ocenie zdrowia psychicznego, które np. na podstawie poziomu aktywności, snu i tętna są w stanie monitorować i wykrywać symptomy depresji. W tym roku coraz więcej ubieralnych urządzeń medycznych wyposażonych będzie w procesory, które wykorzystają analitykę w urządzeniu, zamiast wysyłać dane do przetworzenia.Detaliczna sprzedaż medyczna
Rozwijający się dynamicznie obszar szybkich badań diagnostycznych pozwala na kupienie w aptece, drogerii, na stacji benzynowej czy w sklepie spożywczym np. domowych testów do wykrywania zakażenia COVID-19, grypy i RSV, zakażenia Helicobacter pylori i krwi utajonej w kale, testów owulacyjnych czy ciążowych. To także możliwość korzystania z usług zdrowotnych tradycyjnie dostępnych w przychodniach, takich jak badania krwi z interpretacją wyników, szczepienia przeciw grypie i badania lekarskie np. przed zakupem okularów lub aparatu słuchowego. Pacjenci coraz szerzej korzystają z rozwiązań dostępnych poza tradycyjnymi placówkami medycznymi. W USA usługi zdrowotne prowadzone są w punktach sprzedaży detalicznej w sieciach sklepów takich jak Walmart i CVS, ostatnio zdecydował się na to także Amazon.Spersonalizowana opieka
W 2023 r. pacjenci będą mieli więcej możliwości korzystania ze świadczeń spersonalizowanej (precyzyjnej) opieki zdrowotnej, w której profilaktyka, leki i inne terapie są specjalnie dostosowane do pacjenta w oparciu o takie czynniki jak wiek, informacje genetyczne lub czynniki ryzyka. Termin „spersonalizowana opieka zdrowotna” używany jest także do określenia sposobu dostarczania opieki, w którym potrzeby i wartości pacjenta są w centrum uwagi, a pacjent jest zaangażowany w decyzje dotyczące jego zdrowia, sposobu i miejsca leczenia. Podobnie jak w innych dziedzinach usług tak rozumiana personalizacja także będzie jednym z głównych trendów w 2023 r. Małgorzata Kiljańska, liderka grupy roboczej NIL IN ds. innowacji w opiece ambulatoryjnej, lekarka POZ
Aplikacja Rytme pomaga pacjentom z chorobami cywilizacyjnymi przestawić się na zdrowy rytm, w którym przestrzegają zaleceń lekarskich i nabywają dobrych nawyków – pisze Jakub Chwiećko, pediatra, lider Grupy ds. Starupów NIL IN.
Kawa z innowatorem to nowy cykl NIL IN. Co miesiąc będziemy zapraszali na kawę innowatora, który opowie o swoim pomyśle i jego realizacji. Pierwszą na kawę z innowatorem zaprosiliśmy dr n. med. Aleksandrę Michałek, kardiolożkę, twórczynię aplikacji Rytme.
Kawę z doktor Olą pijemy przed ekranami komputerów, jednak atmosfera jest równie sympatyczna jak w kawiarni. Dr Michałek znajduje dla nas czas w dniu wypełnionym obowiązkami lekarki, matki i innowatorki. Choć Rytme powstało jako side project, jego autorka opowiada o nim z wielką pasją.
– Kiedy w 2020 r. zaczęła się pandemia, jako osoba lubiąca sport i żyjąca aktywnie zaczęłam korzystać z aplikacji sportowych. Miałam jednak refleksję, że moi pacjenci w większości by z nich nie skorzystali, bo nie są tak zaawansowani fizycznie, a często też nie znają angielskiego. Gdy w 2021 r. zaczęłam robić badania rynku, w Polsce nie było takich aplikacji, choć potem pojawiło się wiele podobnych pomysłów
– opowiada dr Aleksandra Michałek.
Jako kierownik medyczny dużej placówki zatrudniającej ponad 300 lekarzy zauważyła, że lekarz w trakcie krótkiej wizyty w ambulatorium nie zawsze ma czas na nawiązanie tak silnej relacji z pacjentem, by mu uświadomić, na czym polega jego problem zdrowotny, i zmotywować, by przestrzegał zaleceń i odpowiednio przyjmował leki. Z badań nad compliance i adherence wynikało, że połowa pacjentów zapomina o zaleceniach od razu po wyjściu z gabinetu. – Miałam poczucie, że proste narzędzie pomogłoby naszym pacjentom, a także poprawiło skuteczność leczenia i zmniejszyło powroty na wizyty – wspomina dr Michałek. Z jej osobistej praktyki w klinice niewydolności serca, a także w ambulatorium, wynika, że nawet najbardziej zaawansowane procedury nie pomogą, jeśli pacjent nie zmieni trybu życia.
Pomysł Rytme zrodził się podczas jednego z rodzinnych obiadów. – Mój tata stwierdził, że wciąż opowiadam o nowych pomysłach, więc może spróbowałabym choć jeden zrealizować. Namówiłam męża Amadeusza, który jest programistą, oraz przyjaciela rodziny Pawła Stężyckiego, który zawodowo zajmuje się innowacjami, a oni zapalili się do pomysłu – opowiada innowatorka. Przyznaje, że na początku nie wiedziała nawet, czym jest start-up. Dziś sprawnie posługuje się językiem świata aplikacji, opowiadając, że zdecydowali się na bootstrapping, czyli finansowanie projektu ze środków własnych.
Pomysł spodobał się ekspertom, którym dr Michałek przedstawiła ideę Rytme – dr. Danielowi Śliżowi ze Stowarzyszenia Medycyny Stylu Życia, prof. Arturowi Mamcarzowi czy prof. Lucynie Ostrowskiej. Obiecali trzymać kciuki. Jak działa Rytme? To prosta aplikacja dla pacjentów z chorobami cywilizacyjnymi – nadciśnieniem tętniczym, zaburzeniami lipidowymi, zaburzeniami snu, otyłością, cukrzycą, insulinoopornością, chorobami tarczycy, ale także dla tych, którzy nie mają jeszcze problemów zdrowotnych, ale chcieliby im zapobiec.
Rytme codziennie buduje dla nich zdrowy rytm, wysyłając przypomnienia o przyjmowaniu leków czy pomiarach ciśnienia lub glikemii. Dostają porcje medytacji i relaksacji pozwalających zapanować nad układem stresu, treningi i porcje wiedzy dotyczące ich problemów zdrowotnych. To krótkie odcinki, w których lekarze opowiadają pacjentowi, co się z nim dzieje, dlaczego musi on przyjmować leki, czy będzie musiał je przyjmować do końca życia, etc. Pacjent palący może utrwalać nawyki wspierające rzucanie palenia.
Dr Michałek widzi przyszłość takich narzędzi jak Rytme we wspomaganiu pracy edukatorów w ramach programu opieki koordynowanej w podstawowej opiece zdrowotnej. Jej rady dla innowatorów? – Odwagi! Warto realizować swoje pomysły, ale także warto o swoim pomyśle rozmawiać. To dr Śliż powiedział mi, że istnieje aplikacja, której idea jest taka sama. Sprawdziłam i okazało się, że wciąż jest miejsce dla takiego projektu jak nasz!
Pierwszy autorski program opieki koordynowanej w POZ pokazuje, że przy odpowiedniej strukturze i podziale zadań można poprawić wyniki leczenia i efektywność pracy – pisze Artur Prusaczyk z grupy roboczej NIL IN ds. wdrożeń w opiece ambulatoryjnej.
ABCDE to pierwszy w Polsce wdrożony w życie autorski program opieki koordynowanej w podstawowej opiece zdrowotnej (POZ). Swoją nazwę bierze od pierwszych liter głównych filarów koncepcji koordynacji: „Ankiety, Bilanse, Chorzy przewlekle, Dyspanseryzacja, Edukacja”.
Program został zainicjowany w 1998 r. i jest wdrażany w Centrum Medyczno-Diagnostycznym (CMD) w Siedlcach. Jest finansowany ze stawki kapitacyjnej, kontraktów profilaktyki i ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (AOS) bez dopłat pacjentów. Koncepcja inspirowana była najlepszymi praktykami zespołu, szczególnie lekarzy rodzinnych w CMD.
Program „ABCDE v. 2008” był podstawą opracowania przez zespół ekspertów Banku Światowego i NFZ modelu POZ PLUS, którego założenia zostały dostosowane do finansowania unijnego i potrzeb naukowych. Ogólnopolski pilotaż programu zrealizowano w latach 2018-21. Systemowa zmiana w POZ wprowadzająca opiekę koordynowaną weszła w życie 1 października 2022 r. Obecnie Bank Światowy prezentuje model na międzynarodowych konferencjach oraz wizytach studyjnych.
Program charakteryzuje się uporządkowanym systemem procesów organizacji opieki zgodnie z przyjętymi standardami. Zakłada wdrożenie aktywnej opieki medycznej, przeniesienie inicjatywy diagnostyczno-terapeutycznej z pacjenta na profesjonalistów medycznych oraz jasny podział obowiązków zespołu.
Lekarz rodzinny pracuje w oparciu o terminarz ze strefami wydzielonymi na poszczególne rodzaje wizyt, o różnym czasie trwania, z uwzględnieniem czynników zmienności tygodniowej i rocznej zapotrzebowania pacjentów. Harmonogram dostosowany jest do populacji – liczby, wieku i chorobowości pacjentów. Zawiera terminy na minimum rok do przodu. Za koordynację działań procesowych, współpracę i komunikację pomiędzy pacjentem a lekarzem podczas postępowania diagnostyczno-terapeutycznego odpowiada koordynator.
Elementem aktywnej opieki nad pacjentem zdrowym w zakresie czynników ryzyka i niezdiagnozowanych obszarów zdrowia u chorych przewlekle jest bilans zdrowia dla dorosłych kierowany do wszystkich pacjentów POZ od 18. do 65. roku życia. Bilans obejmuje szczegółowy wywiad prowadzący do określenia czynników ryzyka, weryfikacji stanu zdrowia i docelowo stratyfikacji.
Zlecona diagnostyka uzupełnia dane medyczne i jest zgodna z EBM oraz praktyką kliniczną. Podstawą opieki nad pacjentem chorym przewlekle są grupy dyspanseryjne, a zastosowanie Indywidualnego Planu Opieki Medycznej (IPOM) zapewnia systemową, ciągłą i spersonalizowaną opiekę. Edukacja pielęgniarska realizowana jest w oparciu o diagnozę potrzeb edukacyjnych pacjenta i/lub jego opiekunów, a także plan edukacji.
Kluczową rolę w budowie i wdrożeniu systemu spersonalizowanej opieki ambulatoryjnej w relacji POZ-AOS odegrali lekarze. Stali się oni rzeczywistymi decydentami opieki (decyzje kliniczne, ścieżki postępowania), zaś zadania stricte administracyjne (nawigowanie po systemie, edukacja) zostały przesunięte na personel pomocniczy.
Trudności we wdrożeniu polegały na przełamaniu oporu przed nowymi rozwiązaniami zarówno po stronie pacjentów, jak i personelu. Środkiem zaradczym była edukacja pacjentów i szkolenia dla kadry. Utrudnieniem był i nadal jest brak systemu operacyjnego wspierającego procesy koordynacji.
Czynnikiem w osiągnięciu sukcesu było konsekwentne zarządzanie przez cele, pomagające w skutecznej realizacji wyników populacyjnych, poprawie patient experience i redukcji marnotrawstwa zasobów. Przełożono cele na obowiązki pracowników, określono zasady ich mierzenia i premiowania oraz dbano o edukację. Wyniki wdrożenia są dobre, natomiast zespoły i lekarze wymagają wsparcia zespołu wdrożeniowego.
Artur Prusaczyk, wiceprezes CMD w Siedlcach, wiceprezes SPOIWO, członek grupy roboczej NIL IN ds. wdrożeń w opiece ambulatoryjnej
Akceptacja zmian i innowacji w medycynie trwa znacznie dłużej niż w innych dziedzinach – powiedział dr Artur Drobniak, dyrektor Centralnego Ośrodka Badań Innowacji i Kształcenia Naczelnej Izby Lekarskiej (COBIK NIL), na kongresie Impact CEE w Poznaniu. Zdaniem dr. Artura Drobniaka algorytmy sztucznej inteligencji w przyszłości będą zyskiwać na znaczeniu.
– Wprowadzając odpowiednie dane pacjenta i mając standardową procedurę, algorytmy sztucznej inteligencji ułatwią podejmowanie decyzji terapeutycznych – powiedział dyrektor COBIK NIL, dodając, że świat medycyny znajduje się na początku rewolucji podobnej do powszechnego wprowadzenia farmaceutyków w latach 60. i 70. XX wieku.
– Teraz taką epokową zmianą będą procedury diagnostyczne i terapeutyczne lub urządzenia oparte na algorytmach sztucznej inteligencji – stwierdził. Jego marzeniem jest dostęp do uporządkowanych danych pacjenta o dużej wartości w gabinecie. – Indywidualne Konto Pacjenta może stać się takim rozwiązaniem, ale przed nami jeszcze długa droga i dużo pracy informatyków, aby stworzyć uporządkowany profil pacjenta – powiedział dr Artur Drobniak.
Podkreślił, że lekarze są grupą zawodową podchodzącą do sztucznej inteligencji z wielką ostrożnością. – Wprowadzanie jakichkolwiek zmian powinno opierać się na precyzyjnych i niekiedy długotrwałych badaniach. W końcu od leczenia pacjenta zależy ludzkie zdrowie i życie, a to wiąże się z dużą odpowiedzialnością, której sztuczna inteligencja nie przejmie od lekarzy – dodał dyrektor COBIK NIL.
Kongres Impact CEE odbył się w dniach 10-11 maja 2023 r. w Poznaniu. To najbardziej prestiżowe wydarzenie gospodarczo-technologiczne w Europie Środkowo-Wschodniej, w którym udział biorą managerowie z największych globalnych firm, politycy, regulatorzy, naukowcy, a także znani na całym świecie eksperci i mówcy. Jednym z tegorocznych gości był autor książki „Czarny łabędź” Nassim Taleb.
